Na naszych oczach zmieniają się zasady świata finansów. Reddit i sprawa GameStop pokazały, że wielkie instytucje finansowe mogą zostać pokonane przez wspólne działanie dużej grupy ludzi. W tym kontekście warto omówić nowy fenomen ekonomiczny - DeFi.
Termin decentralised finance (DeFi) oznacza ekosystem aplikacji finansowych, opartych na blockchainie. Pozwalają one na interakcję użytkowników i zawieranie transakcji bez pośrednictwa banków i innych instytucji finansowych. Cały proces, łącznie z podpisaniem wiążącej umowy (smart kontraktu) możemy zaś wykonać zdalnie, za pomocą smartfona lub komputera.
Jest to de facto nowy, niezależny od istniejącego, cyfrowy system bankowy. Czym się od niego różni?
Tradycyjny system finansowy
Wielkie banki, giełdy papierów wartościowych, lokalne kasy pożyczkowe... Usługi finansowe to bardzo szeroki termin, obejmujący wiele dziedzin, od indywidualnych rachunków bankowych, przez ubezpieczenia, do funduszy powierniczych i kontraktów terminowych.
Szacunki przewidują, że do końca 2021 r. światowy rynek usług finansowych może osiągnąć wartość 22,5 biliona dolarów, rosnąc w tempie 9,9% w porównaniu z rokiem poprzednim.1
Globalny PKB osiągnie prawdopodobnie w bieżącym roku wielkość 93 bilionów dolarów. Oznacza to, że usługi finansowe stanowić będą około 24% światowej gospodarki.2
Powyższe dane wskazują jednoznacznie na ogromne znaczenie sektora finansowego dla całej gospodarki. Każda zmiana w tym sektorze, także ta spowodowana wzrostem DeFi, będzie miała wpływ na nasze życie. Warto więc zbadać głębiej podstawy nowych finansów.
Ekosystem DeFi
Na krajobraz świata zdecentralizowanych finansów składają się tysiące firm, zgrupowanych w wielu, często przenikających się branżach.
Oto kilka najczęściej wyróżnianych segmentów DeFi:
- Zdecentralizowane giełdy kryptowalut (DEXy). Umożliwiają one wymianę walorów bezpośrednio pomiędzy portfelami użytkowników. Najbardziej znane to Uniswap czy Balancer. Zasadą działania znacznie różnią się od giełd zcentralizowanych (CEX), których najbardziej znanymi przedstawicielami w Polsce są BitBay oraz Binance.
- Platformy pożyczkowe. Pełnią rolę tradycyjnych banków, umożliwiając udzielanie i branie pożyczek. Liderami są tu Aave, Compound czy Maker.
- Firmy ubezpieczeniowe. Chronią swoich klientów przed ryzykiem związanym z użyciem smart kontraktów. Są to np. Nexus Mutual czy Armor.
- Platformy, dające ekspozycję na rynek derywatów i spekulacyjnego handlu. Zaliczymy tu Synthetics czy Fulcrum.
- Rozwiązania, służące regulowaniu płatności w realnym świecie przy użyciu kryptowalut. Firmy z tej branży to np BitPay czy GoCrypto.
- Wyrocznie (oracles), wprowadzające zapisy zdarzeń z realnego świata do łańcucha bloków, niezbędne w obsłudze DeFi. Liderem jest tu ChainLink.
- Stablecoiny - sytuujące się na pograniczu DeFi kryptowaluty stabilnie odwzorowujące wartość danej waluty fiducjarnej (ang. fiat) - USDT, DAI czy BUSD.
DeFi w ujęciu liczbowym
Wartość globalnego rynku kryptowalut w sierpniu 2021 obliczana jest na 2,2 biliona dolarów (wg CoinGecko.com). Nieco trudniejsze jest oszacowanie wartości rynku DeFi. Wynika to po pierwsze z ogromnej zmienności cen kryptowalut, po drugie z braku jednolitego modelu wyceny sektora. Użyjemy więc dwóch metod oszacowania jego wartości.
1.Ogólna kapitalizacja 100 największych projektów DeFi (wartość emitowanych przez nie tokenów) to wg CoinGecko 127 miliardów dolarów.
2. TVL (ilość pieniędzy zablokowanych w projektach DeFi) to wg różnych źródeł od 80 do 155 mld dolarów.
Daje to uśrednioną wartość rynku ok. 120 miliardów dolarów.
Tę informację warto uzupełnić danymi Consensys: spośród ok. 161 milionów unikalnych adresów Ethereum, niemal 3 miliony korzystało z co najmniej jednego protokołu DeFi.3
Powyższe dane liczbowe nie wydają się imponujące, dopóki nie spojrzymy na dynamikę wzrostu. O ile rynek DeFi w sierpniu 2020 r. warty był 15 mld dolarów, dzisiejsza wycena na poziomie 120 miliardów daje wzrost w ciągu roku o 800% - i to po znaczącym załamaniu rynku w maju 2021 r.
Oznacza to wzrost wykładniczy, który może docelowo doprowadzić do zdominowania rynku finansów przez DeFi.
Cechy DeFi
Co sprawia, że rozwój DeFi postępuje w tak szybkim tempie? Oczywiście, wytłumaczeniem może być obecna polityka banków centralnych. Zerowe lub negatywne stopy procentowe skłaniają do wycofywania kapitału z banku i szukania dla niego lepszego miejsca. Byłoby to jednak spłycenie problemu. Za żywiołowym rozwojem DeFi stoją jego immanentne cechy.
- DeFi jest systemem otwartym. Uczestniczyć w nim może każdy, kto ma dostęp do internetu.
- System nie podlega nadzorowi. Użytkownik ma pełną dowolność w swoich działaniach.
- Aplikacje DeFi czy smart kontrakty mają charakter open source. Jeśli są w nich błędy czy pułapki, są one bardzo trudne do ukrycia.
- System pozbawiony jest pośredników. Użytkownik nie wchodzi w interakcję z instytucją, lecz ze smart kontraktem.
- Bezpieczeństwo opiera się na technologii, nie na gwarancjach trzeciej strony (rządu, BFG).
- Dzięki wyeliminowaniu pośredników system jest bardzo efektywny kosztowo. Brak w nim prowizji czy wysokich opłat, zysk z transakcji przejmują użytkownicy.
Problemy DeFi
Powyższa lista zalet wygląda imponująco. DeFi jednak, jak wszystko, ma także swoje wady.
- Korzystanie z DeFi wymaga większych kompetencji cyfrowych, niż otwarcie konta w banku.
- Użytkownik nie tyle pozbywa się ryzyka, np. niewypłacalności banku czy zaboru jego aktywów (casus Cypru), co zamienia je na ryzyko błędnego kodu kontraktu.
- Jeśli nie zachowamy czujności, możemy paść ofiarą scamu - oszukańczej oferty, mającej na celu defraudację naszych środków.
- Brak nadzoru oznacza też brak instancji odwoławczej. Jeśli utracimy swój klucz prywatny, prawdopodobnie nigdy nie odzyskamy dostępu do swojego konta.
- Korzystanie z pożyczek w DeFi wymaga złożenia zabezpieczenia o wartości większej niż pożyczana kwota. Może to nie być uzasadnione spodziewanymi korzyściami.
- DeFi opiera się w tej chwili w przeważającej części na ekosystemie Ethereum. Jeśli ten system miałby jakieś większe problemy - natychmiast odbije się to na DeFi.
- Oparcie na tym przeciążonym systemie generuje też wysokie koszty transferu tokenów ERC-20. Prawdopodobnie bliskie wprowadzenie Ethereum 2.0 rozwiąże ten problem, jednak nie wiemy tego na pewno.
- Ciągle niewielka jest adopcja rozwiązań DeFi w świecie realnym. O ile ok. 3 miliardy ludzi ma konto bankowe, użytkowników DeFi jest wg Consensys 3 miliony.
- Po długim okresie obojętności, SEC zaczyna ingerować w rynek DeFi. W sierpniu 2021 r. ogłosił on zarzuty wobec pierwszej firmy tego sektora - Blockchain Credit Partners
Większość tych problemów wynika z krótkiego okresu działania DeFi i zostanie prawdopodobnie rozwiązana z czasem.
Podsumowanie aspektów ekonomicznych DeFi
Mimo pewnych problemów wieku dziecięcego, DeFi to gamechanger rynku finansów. Fundamentalna koncepcja braku pośredników oraz oddania pełnej kontroli i zyskowności operacji finansowych w ręce użytkowników, przekształci głęboko branżę finansową.
Rynek DeFi nie jest jeszcze duży, ale jego paraboliczny wzrost przyciąga już uwagę gigantów. Facebook eksperymentuje z własnym tokenem. PayPal wprowadza obsługę kryptowalut. World Economic Forum sugeruje wykorzystanie blockchaina do wprowadzenia CBDC (Central Bank Digital Currency). Kryptowaluty i DeFi już z nami zostaną. Sprzyja im rozwój techniczny - do ich obsługi wystarczy tani smartfon.
Banki też zdają sobie sprawę z nadchodzącej rewolucji. Jamie Dimon, prezes JPMorgan Chase, wymienił innowacje finansowe jako jedno z „ogromnych zagrożeń konkurencyjnych” dla banków w swoim corocznym liście do akcjonariuszy.
DeFi dziś wygląda jak zachód Stanów Zjednoczonych w XIX wieku. Kraina nieznana, czasem niebezpieczna, kryjąca jednak nieprzebrane bogactwa. Kto nie zaryzykuje wyprawy, ten odrzuci być może największą szansę swojego życia.
Szersze implikacje rozwoju DeFi
Trzeba jednak zdawać sobie sprawę, że DeFi to więcej, niż sprytny wynalazek finansowy. To rozwiązanie, które ma szanse przekształcić globalny porządek ekonomiczno-polityczny.
Możliwość emisji pieniądza, nakładania podatków, ustalania stóp procentowych to gigantyczna władza. Nie tylko ekonomiczna, ale i polityczna. Pozwalająca nie tylko czerpać ogromne zyski, ale i wymuszać konkretne decyzje na najwyższym szczeblu. Odcięcie od światowego systemu SWIFT przy rozwiniętym DeFi przestaje być dramatem. A o ile można korzystanie z DeFi i kryptowalut zdelegalizować, o tyle nie sposób fizycznie go uniemożliwić. Dlatego zdecentralizowany rynek finansowy może stać się problemem dla wielu banków centralnych i polityków.
DeFi ma szansę zmniejszyć skalę kontroli banków i władz nad pieniądzem na rzecz demokratyzacji tego nadzoru przez społeczeństwo (i informatyków). Wprowadzenie demokracji do świata finansów jest rewolucją. Czekają nas ciekawe czasy.
Autor:
Przemysław Żyliński
Przypisy:
1 ResearchAndMarkets. „Financial Services Global Market Report 2021: COVID-19 Impact and Recovery to 2030.”
2 Statistics Times. „Projected World GDP Ranking.”
3 Q2 2021 DeFi Report | Consensys
